Прыметнікавыя фразеалагізмы са структурай словазлучэння, не адпаведнай іх катэгарыяльнаму значэнню, у беларускіх гаворках

Abstract

Артыкул прысвечаны праблеме даследавання структурных тыпаў і мадэляў фразеалагізмаў са структурай словазлучэння, якая не адпавядае іх катэгарыяльнаму значэнню. Актуальнасць дадзенага пытання абумоўлена адсутнасцю сістэмнага даследавання структуры прыметнікавых фразеалагізмаў беларускай дыялектнай мовы. Матэрыялам даследавання паслужыў 241 фразеалагізм, выбраны з фразеалагічных і лексічных слоўнікаў беларускіх гаворак. Ва ўводзінах разглядаецца метад мадэлявання, яго прымяненне ў мовазнаўстве, раскрываецца паняцце “лінгвістычная мадэль”. У асноўнай частцы праводзіцца падзел адзначаных фразеалагізмаў паводле марфалагічнага выражэння галоўнага кампанента на тры структурныя групы: з галоўным кампанентам назоўнікам, дзеясловам і лічэбнікам. Кожная з іх аб’ядноўвае шэраг структурных тыпаў і мадэляў рознай ступені прадуктыўнасці. Выяўленыя структурныя схемы суправаджаюцца ілюстрацыйнымі прыкладамі. Прыведзены дакладныя колькасныя падлікі зафіксаваных фразеалагізмаў. У заключэнні зроблены вывад аб ступені прадуктыўнасці выяўленых структурных тыпаў і мадэляў даследаваных фразеалагізмаў.= The article сovers the problem of structural types and models of idioms with word collocation structure that is inconsistent with their categoriсal meaning. The relevance of this topic is determined by absence of system research of adjectival idioms’ structure on the base of Belarussian dialect. The data for study were 225 idioms which were selected from phraseological and lexical dictionaries of Belarussian dialects. In introduction the method of modelling and its application in linguistics is considered, the concept of linguistic model is clarified. The division of mentioned idioms into three structural groups according to morphological expression: with a noun, verb and numeral as the main component was made in the main part of the article. Each of these structural groups unites a number of structural types and models of different productivity. Structural schemes discovered are accompanied by illustrative examples. Precise quantitative calculations of recorded idioms were made. In the end of the article the conclusion about productivity of identified structural types and models was made.